Üretim aracı olarak takım tezgahlarının kullanılması insanlık tarihi ile başlamıştır. İlk torna tezgahı ise iki ağaç arasına bağlanmış bir gerecin döndürülmesiyle düşünülmüştür. Buna ağaç tornası deniliyordu. Ağaçların uzun yıllar bekletilmeleriyle yapılan ilk elverişli tornay 1700 yıllarında Fransa’ da geliştirilmiştir. Bunu takiben 1797’ de Henry Moudslay adında bir İngiliz vida çekmeye yarayan ilk tornayı geliştrmiştir. Bundan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ nde ilk tornaların çoğunda hem ağaç hem de metal kısımlar vardı. Metal gereçlerden yapılan ilk torna 1850‘ de geliştirilmiştir. Geliştirilen bütün torna tezgahlarının çalışma prensipleri aynı olmakla beraber, bugün çok daha modern torna tezgahları geliştirilmiştir. Bugüne kadar geliştirilen tezgahlar içerisinde en eski ve günümüzde de en çok kullanılan torna tezgahıdır.
TORNA TEZGAHLARI
Torna Tezgahının Tanımı, Çeşitleri, Tarihsel Gelişimi ve Önemi: Parçaya kesici alet önünde dönen bir hareket vererek talaş kaldırmaya tornalamak, bu işlemleri yapan tezgahlara da torna tezgahı denir. Üretim aracı olarak takım tezgahlarının kullanılması insanlık tarihi ile başlamıştır. İlk torna tezgahı ise iki ağaç arasına bağlanmış bir gerecin döndürülmesiyle düşünülmüştür. Buna ağaç tornası deniliyordu. Ağaçların uzun yıllar bekletilmeleriyle yapılan ilk elverişli tornay 1700 yıllarında Fransa’ da geliştirilmiştir. Bunu takiben 1797’ de Henry Moudslay adında bir İngiliz vida çekmeye yarayan ilk tornayı geliştrmiştir. Bundan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ nde ilk tornaların çoğunda hem ağaç hem de metal kısımlar vardı. Metal gereçlerden yapılan ilk torna 1850‘ de geliştirilmiştir. Geliştirilen bütün torna tezgahlarının çalışma prensipleri aynı olmakla beraber, bugün çok daha modern torna tezgahları geliştirilmiştir. Bugüne kadar geliştirilen tezgahlar içerisinde en eski ve günümüzde de en çok kullanılan torna tezgahıdır.
Torna tezgahlarının birçok çeşidi vardır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:.
1) Saatcı tornası.
2) Masa tornası.
3) Üniversal torna tezgahı (Atelyelerde kullanılan).
4) Hidrolik kumandalı torna tezgahları.
5) Elektronik kumandalı torna tezgahları.
6)Özel torna tezgahları. Rovelver torna tezgahı (çok başlıklı , yarım otomatik). Otomatik torna tezgahı. Düşey torna tezgahı. Hava torna tezgahı. Kopya torna tezgahı. Sırt alma torna tezgahı (eksantrik). Kam torna tezgahı. Üretim tipi torna tezgahı. Bu torna tezgahı çeşitlerirnin herbirinin kendine has özellikleri vardır..
Torna tezgahında silindirik tornalama, delik delma, raybalama, kılavuz çekme, pafta çekme, konik tornalama, alın tornalama, vida çekme… gibi işlemlerin yanında taşlama, frezeleme, profil tornalama, yay sarma, demir, çelik, ağaç, plastik alaşımlar ve yumuşak gereçlere istenilen şekil ve biçim verme işlemleri uygulanabilir.. İmalat atelyelerinde alet ve kalıp yapıcıları, tamirciler, ticari ve amatör işlerin binlercesi ile uğraşanlar torna tezgahına ihtiyaç duyabilir.. Torna tezgahlarının makina endüstrisindeki yeri diğer tezgahlarınkinden çok daha büyüktür. Bu tezgahlar, makina parçalarının tam ölçüsünde, hassas ve çabuk yapımı sağlamada kolaylıkları bakımından önemlidir.. Endüstrinin gelişmesine paralel olarak, ilk ilkel torna tezgahlarından, günümüz teknolojisi hidrolik kumandalı ve nümerik kontrollu takım tezgahlarını geliştirmiştir. . Üniversal Torna Tezgahının
Alt Birimleri ve Çalışma Prensibi: Üniversal torna tezgahı; banko denilen gövde
(a), içinde iş mili (fener mili) denilen vites kutusu
(b), üzerinde takım tutturma tertibatı (kalemlik) bulunan üst kızak (arabacık)
(c) , karşı punta
(d), avans (ilerleme) vites kutusu (Norton kutusu)
(e), ana vida mili
(f), talaş mili
(g), kumanda (devreyi açma ve kapatma) çubuğu
, araba
(i) gibi ana elemanlardan oluşur. Vites kutusu önünde iş mili üzerine monte edilen ayna
(j) bulunur. .
Gövde: . Tornanın en büyük parçası ve temel organıdır. Yekpare dökümden yapılmış, ağır, sağlam ve biçimini bozmaz bir parça olup torna tezgahının bel kemiğini teşgil eder.. Tornanın bütün parçalarını üzerinde taşır. Gövdesinin üst yüzeyinde V yatağı biçiminde kayıtlar bulunur. Bu kayıtlar çok hassas olarak işlenirler. Böylelikle fener mili, araba ve gezer puntanın montajı düzgün yapılmış olur. (V) kayıtı üzerinde araba ve gezer puntanın sağa sola, ileri geri hareketleri düzgün bir şekilde sağlanır.. Fener mili ve kutusu: Fener mili kutusu, torna tezgahının sol tarafına düzgün bir şekilde montaj edilmiştir. Dişli çark tertibatları ile dönen fener milini taşır. Dökme demirden yapılır ve hassas olarak işlenir. Fener mili ise, fener kutusu üzerinde bulunan iki yatak üzerinde dönen bir mildir. Gezer punta: İş parçasına sağ taraftan desteklik eder. İki punta arasında veya ayna ile punta arasında iş parçasını sıkıştırarak bağlamaya yarar. Gezer punta, çeşitli uzunluklardaki parçaları desteklemek için gövde kayıtları boyunca hareket edebilir. Herhangi bir konumda sabitleştirilir. Gezer punta ile fener mili aynı eksen üzerinde bulunur.
Araba: Torna tezgahı üzerinde arabalar, kesici alete kumanda eder ve onları taşır. Torna gövdesi üzerine düzgün bir şekilde yerleştirilmiş olan araba, kayıtlar boyunca sağa sola hareket eder. Arabanın döndürülebilen siper, istenilen herhangi bir konumdaüzerine yerleştirilmiş 360 tespit edilebilir. Boyuna hareket mekanizması, arabanın elle veya otomatik olarak hareket ettirilmesine yarayan dişlileri, kavramaları ve kolları taşır. Enine hareket mekanizması, enine ilerleme sağlamak için araba üzerine yerleştirilir. Kalemlik, torna kalemlerinin veya katerlerin sağlam ve uygun konumda bağlanmasına yarar. Siper üzerinde ise mikrometrik hassas bölüntüler vardır. Siperden yararlanarak kısa boylu konikler işlenir. Hız kutusu: Vida adımlarını ayarlamak ya da talaş ilerlemelerini elde etmek için ana mili ile ile talaş miline hız vermeye yarar. Norton kutusu da denilmektedir. Gövdesi içinde ilerleme miktarlarını sağlayan ve fener mili devir sayısı ile vida adımları arasındaki oranı değiştirmeye yarayan, diş sayıları çeşitli olan dişli çark grubundan ibarettir. Elektrik motoru: Tezgah ilk hareketini elektrik motorundan alır. Daha sonra diğer işlemler çeşitli mekanizmalar aracılığıyla yaptırılır. Avadanlıklar: Aynalar, kısa ölçülü iş parçalarını bağlamaya ve döndürmeye yarayan elemandır. Sabit yataklar, uzun silindirik iş parçalarını desteklemek için torna kayıtları üzerine tespit edilir. Gezer yataklar, araba üzerine bağlanır ve onunla birlikte hareket eder. İki ayağı vardır. İş parçasının işlenmiş yüzeyi bu iki ayak üzerine dayandırılır. Prensler, yuvarlak, kare ve altıgenkesitli düzgün iş parçalarını torna tezgahına kolay ve hassas bağlamak için kullanılır. Sabit punta ucu, iş parçası ile birlikte dönmeye yarayan puntalardır. Döner punta ucu, punta yatağına makaralı veya bilyalı yatak kullanılarak iş parçası ile beraber dönen puntalardır. Yüksek devirlerde aşınmayı önlemek için kullanılırlar. Kater, torna kalemlerinin kalemliğine düzgün bir şekilde bağlanması için kullanılır. Kalem biçimine ve ölçüsüne uygun olarak kare kesiti delikleri veya kları vardır. Fırdöndü, iki punta arasında tornalanacak olan iş parçasına, fırdöndü aynasındaki dönme hareketini iletmek için kullanılır. Yağ donanımı, tezgahın çalışan bütün yüzeylerini yağlayarak çalışmasını kolaylaştırır. Talaş kaldırmak için gereken dönme hareketi ile ilerleme hareketi şu şekilde elde edilir. Dönme hareketi: Tezgah motorundan alınan dönme hareketi, vites kutusunun dişlileri yardımı ile iş miline ve buna bağlı olan aynaya veya punta başlığı ile parçaya ulaşır. İlerleme hareketi: Vites kutusundan alınan dönme hareketi yine dişli çarkların yardımı ile avans vites kutusuna, buradanda talaş milinin aracılığı ile araba sistemine iletilir. Burada bulunan bir kremayer mekanizması, dönme hareketini ilerleme hareketine dönüştürür ve tüm araba sisteminin tezgah boyunca ilerlemesini sağlar. Araba sistemi; araba, arabaya bağlı alt kızak, arabacık, takım taşıyıcısı, takım tutturma tertibatı ve araba vites kutusundan meydana gelir. Üst kızak, üzerinde bulunan takım taşıyıcısı ile birlikte, alt kızak üzerinde tezgahın enine doğru, enine ilerleme harekei yapabilir. Ayrıca takım taşıyıcısı, arabacık üzerinde kayabilir ve tezgah eksenine göre eğik konuma gelebilir. Tüm bu hareketler, kızak sistemleri ile gerçekleştirilir. Özet olarak, boyuna ilerleme hareketi, tüm araba sisteminin banko kızakları üzerinde kayması ile; enine ilerleme hareketi ise, üst kızağın alt kızak yolları üzerinde kayması ile sağlanır.Karşı punta matkapla delmede kullanılır. Bu nedenle karşı punta milinde, bir çalışma hareketi vardır. Tezgah üzerine bağlanacak parçanın uzunluğuna göre, karşı puntanın gövdesi, banko kızakları üzerinde tezgah boyunca kaydırılabilir; aynı maksatla punta da, ileri-geri hareketi yapabilir. Vida açma işlemi için gereken hareket, avans vites kutusundan araba sistemine ana vida ile iletilir Talaş Kaldırma Tezgahlarının Bugünü ve Geleceği: Tüm talaş kaldırma tezgahları birlikte geliştiğinden dolayı sadece torna tezgahının bugününden ve geleceğinden bahsetmek doğru olmaz. Talaş kaldırma tezgahlarının genelinden bahsetmek daha doğrudur. Takım tezgahları alanında en büyük devir, 1950 yıllarında nümerik programa göre çalışan ve Nümerik Kontrollu (NC-Numerical Control) denilen tezgahların uygulamaya konulması ile başlar. Aynı tarihlerde seramikten yapılan takımların kullanılması ile kesme hızları ile işleme kaliteleri büyük değerlere ulaşmış ve her iki uygulama da takım tezgahı gerek nitelik, gerekse nicelik bakımından büyük gelişme göstermiştir. NC tezgahların bilgisayarlarla donatılması ile CNC (Computer Numerical Control) ve DNC (Direct Numerical Control) tezgahları oluşmuş, bilgisayarların ve kişisel bilgisayarların kullanılması ile de bu tezgahlar işlemlerini optimizasyon düzeyinde yapmaya başlamışlardır. Tezgahların bu gelişmesine paralel olarak otomasyona dayalı imalat sistemi genişleyerek optimizasyon devrine geçilmiş, robotların kullanımı gittikçe artarak robot-fabrikalar ve robot tesisatları kurulmuştur. CAD-CAM in (bilgisayar destekli konstrüksiyon ve imalat) CNC ve DNC tezgahları ile birleşmesi ile esnek imalat sistemleri FMS (Flexible Manufacturing Systems) ortaya atılmıştır. Bu gelişmeler imalat teknoljisinde, takım ve tezgah konstrüksiyonunda büyük değişiklikler meydana getirmiştir. Bilgisayar teknolojisi ile birlikte sürekli gelişen talaş kaldırma tezgahlarının çalışma prensipleri gelecekte de değişmeyecek olup, daha hassas, işleme kaliteleri daha iyi, daha hızlı tezgahlar imalatta yerlerini alacaklardır. Talaş kaldırma ve takım tezgahı alanında gelişmeler, özelliğinden dolayı, diğer gelişmeler; örneğin ulaşım, haberleşme, uzay, enerji alanındakiler gibi toplum tarafından sezilememekte ve takip edilememektedir. Ancak, yukarıda belirtilen tüm alanlardaki gelişmelerin gerçekleşmesini, takım tezgahı alanındaki gelişmelerin sağladığı unutulmamalıdır.
