HTML nedir?
HTML (HyperText Markup Language / Hareketli-Metin İşaretleme Dili) basitçe, browserlarla görebileceğimiz
internet dökümanları oluşturmaya yarayan bir çeşit dildir. Örneğin okuduğunuz bu sayfa HTML dili
kullanılarak hazırlandı. Siz de browser'ınızı (Internet Explorer, Netscape Navigator,. kullanarak
bu sayfayı ekranınızda görüntülüyorsunuz. Tanımda geçen "internet dökümanı" ifadesinin yanısıra HTML
ile oluşturduğunuz belgeleri harddiskinize kaydedebilir ve internet bağlantınız olmasa bile bu belgeleri
görüntüleyebilirsiniz.
HTML, programlama dilleri (c, pascal, basic,. gibi bir programlama mantığı taşımadığından öğrenilmesi
gayet kolay bir dildir. Dilden ziyade kabaca metinleri ya da verileri biçimlendirmek, düzenlemek için
kullandığımız komutlar dizisi bile diyebiliriz HTML için.
Temel unsurlar
Bu sayfaya geldiğinize göre HTML öğrenme işinde ciddisiniz demektir. HTML nispeten kolay bir dildir dedik.
Bu dilde binary veya hexadecimal kodlar yok. Herşey metin tabanlı ve bir HTML dökümanı oluşturmak için
ihtiyacınız olan şey bir editör. Hatta sizde herhangi bir HTML editörü bulunmuyorsa bu işi Windows'un
Notepad'i ile dahi halledebilirsiniz. Piyasada iki tip editör bulunuyor. Birisi metin tabanlı, kod yazmayı
gerektiren fakat bunun yanısıra rutin bazı işlemleri kolaylaştıran editörler (HotDog, HomeSite.
diğeri WYSIWYG (What You See Is What You Get / Ne görürsen onu alırsın) tarzı denen kısaca görsel,
kodlamayla uğraştırmayı gerektirmeyen editörler (FrontPage, Dreamweaver, NetObjects Fusion,.. Benim
yeni başlayanlara tavsiyem Windows'un Notepad'i. Bu işlerin nasıl yapıldığını öğrendikçe ilerde siz de
görsel editörlere geçebilirsiniz. Çünkü bir yerde istenmedik sonuçlar çıkabilir ve kodlara müdahele
etmeniz gerekebilir. Üstelik görsel editörler bazen istenmeyen kodlar ekliyorlar, bu da döküman boyutunun
büyümesi demek.
Burada şunu da belirtmek gerekiyor; browserlar arasındaki yorum farklarından dolayı sayfanız bir browser'da
iyi görünürken bir başka browser'da hiç istemediğiniz bir şekilde görüntülenebilir. Hele yeni bazı
teknikleri (css, dhtml gibi) sadece MS Internet Explorer 4 ve üstü desteklerken Netscape henüz bu teknikleri
tam olarak desteklemiyor. Yine de piyasayı neredeyse yarı yarıya paylaşan bu iki browser'ın birbirlerine
üstün olduğu yönleri var. Sonuçta, ne kadar fiyakalı bir sayfa da yapsanız elde ettiğiniz başarı sayfanızı
ziyaret eden kişinin kullandığı browser'a mahkum. Hatta ziyaretçiniz browser'ına verdiği bir talimatla
"yalnız şu fontu kullan", "grafikleri görüntüleme" şeklinde bir ayar yapmışsa emekleriniz boşa gitti demektir.
Yine de bu kadar karamsar olmayalım.
İşte ilk HTML sayfamızı yapıyoruz.
* Öncelikle çalışmalarınızı saklamak için kullanacağınız boş bir klasör oluşturup uygun bir ad verin,
mesela html_ders olsun. Daha sonra bu ad bize lazım olacağından kolaylık olması için siz de yeni klasöre
bu adı verebilirsiniz.
* Şimdi de bu klasörü açıp yeni bir metin belgesi oluşturun (sağ fare/Yeni/Metin belgesi).
* Dosyayı çift tıklayarak açın ve şunları yazın:
<head> <title>İlk Sayfam</title> </head> <body> Sayfama Hoşgeldiniz </body> </html>
* Şimdi dosyayı kaydedin (Dosya/Farklı Kaydet... Dosya adı kısmına şöyle yazın: "sayfa1.htm" (tırnaklar dahil)
ve Tamam'a basın.
* Notepad'i kapatın, metin dosyasını silin ve oluşan yeni dosyayı açın. Dosya varsayılan browser'ınız
(Internet Explorer, Netscape Navigator gibi) tarafından açılacaktır. Şöyle bir görüntü elde edeceksiniz:
* Tebrikler ilk HTML sayfanızı yaptınız.
Şimdi de bu belgeyi nasıl oluşturduğumuzu birlikte inceleyelim. Birşey dikkatinizi çekti mi? İngilizce bir
takım kelimeler var ve bu kelimeleri küçük < ve büyük > sembolleri arasına yazdık. Bu ifadelere
tag (etiket) deniyor. Etiketler etki etmesi istenilen metnin önüne ve arkasına yazılıyor. Önce etiketi
yazıyoruz, sonra metni yazıyoruz daha sonra aynı etiketi önüne bir bölü işaretiyle tekrar yazıyoruz.
Bu son yaptığımız etiketi sonlandırıyor. Bir kaç istisna dışında tüm etiketler belge içerisinde
sonlandırılmak zorunda.
Burada kullandığımız etiketler ve anlamları şöyle:
<html>...</html>Tarayıcıya HTML dosyasının başladığını ve bittiğini belirtiyor. Diğer tüm kodlar bu iki
etiket arasına yazılır. <head>...</head>
<body>...</body>Bir HTML belgesi iki bölüme ayrılır: head (baş) ve body (gövde). <head>...</head> etiketleri
arasına sayfa hakkında bilgiler yazılır, meta ve title gibi etiketler burada yeralır. Meta etiketlerine
ileride değineceğiz.
<body>...</body> arası ise sayfamızın gövde bölümü. Ekranda gösterilecek kısımlar bu tagler arasında
yeralıyor. <title>...</title>Title sayfanın başlığını belirtiyor. Burada yazılanlar browser penceresinin
başlığında browser adıyla beraber gösteriliyor.
Dikkat ederseniz hazırladığımız sayfada sadece temel etiketleri kullandık. Yani metin biçimlendirmeye
yarayan hiçbir etiket kullanmadık. Bu yüzden <body>....</body> arasına yazdığımız Sayfama Hoşgeldiniz
yazısı browser'ın varsayılan metin ayarlarıyla gösteriliyor. İşin ilginç tarafı hiçbir kod yazmadan
sadece Sayfama Hoşgeldiniz yazıp kayek ve browser'da böyle görüntülesek de aynı neticeyi elde edecektik..
Bu bölümde öğreneceğimiz etiketler:
* Başlık etiketleri: <h1>...<h6>
* Paragraf etiketi: <p>...</p>
* Ortalama: <center>...</center>
* Diğer etiketler: <b>...</b>,<i>...</i>,<u>...</u>
HTML'de metin stillerini üç şekilde belirleyebiliriz:
* Düzenlemek istediğimiz metnin hemen önüne koyacağımız bir etiketle biçimleme stili. Buna in-line (satır içi)
biçimlendirme denir.
* Sayfanın head (baş) kısmına koyulan stillere body (gövde) bölümden atıf yapılarak metin biçimleme.
(Embedded-Gömülü biçimlendirme)
* HTML dosyasının dışında başka bir stil dosyası oluşturarak stil için bu dosyayı kullanma. Buna Cascading
Style Sheets-Yığılmalı Stil Kağıtları deniyor. Kısaca CSS. Bu teknik bize örneğin yüzlerce sayfanın stilini
tek bir stil dosyası ile belirleme gibi geniş imkanlar veriyor.
Birinci metotta her metin için ayrı ayrı stil belirtirken ikinci ve üçüncü metodlarda stil bir defa belirleniyor
ve bu stilleri istediğimiz metne uygulayabiliyoruz. Burada önemli olan bir diğer husus da ilk metodu tüm browserlar
sorunsuz yorumlayabiliyor fakat 2. ve 3. metodu Internet Explorer ve Netscape'in son sürümleri (yorum farklılıkları
ile beraber) destekliyorlar. Burada konumuz birinci metoda göre biçimlendirmeyi öğrenmek.
Başlık etiketlerinden başlıyoruz. Notepad'i açıyor ve şu kodları yazıyoruz;
<html><head> <title>Başlık Etiketleri</title></head><body> <h1>Başlık 1</h1> <h2>Başlık 2</h2> <h3>Başlık 3</h3> <h4>
Başlık 4</h4> <h5>Başlık 5</h5> <h6>Başlık 6</h6></body></html>
Sayfanın işleyişine baktığımızda, önce her zaman yapmamız gerektiği gibi <html>, <head>, <title> etiketlerini
yerleştirdik. Sayfa başlığı olarak "Başlık Etiketleri"ni seçtik ve sayfanın gövde <body> kısmına istediğimiz
metinleri yazdık ve bu metinleri <h1>'den <h6>'ya kadar olan biçimlendirme etiketlerinin arasına aldık.
Browser metin biçimleme etiketleri olan <h1>...<h6> etiketleri arasındaki kelimelere belirli büyüklükler verdi.
Şimdi de kendiniz <h1>...<h6> etiketlerinin yerlerini değiştirerek alıştırma yapın ve tam olarak bu işin
nasıl olduğunu kavrayın. Hatta iyi bir deneme-yanılma olması açısından örneğin her seferinde değişik bir
etiketi veya sonlandırma etiketini HTML kodundan silerek ne gibi etkiler oluşturduğunu gözlemleyin.
Denemelerinizin bir kısmında hiçbir değişiklik olmadığını gözlemleyeceksiniz bunun sebebi, browser'ınızın
otomatik olarak hatayı algılayıp düzeltmesidir.
Diğer etiketleri toplu olarak kullanarak yeni bir HTML dosyası oluşturalım. Kodlar şu şekilde olsun:
<html><head> <title>Başlık Etiketleri-2</title></head><body> <h1><center>Sayfama Hoşgeldiniz</center></h1> <p>HTML
etiketleri ile, </p> Yazıları <b>koyu </b> <i>italik </i> ve <u>altı çizili </u> olarak yazabiliyorum</body>
</html>
Etiketleri kullanma mantığımızı anlamış olmalısınız. Biçimlendirmek istediğimiz metnin başına ilgili etiketi
yazıyoruz ve metnin sonunda da ilgili etiketi sonlandırıyoruz. Etiket biz sonlandırmadığımız müddetçe etkisini
göstermeye devam ediyor. Eğer hala tereddütleriniz varsa örnekler üzerindeki kodların yerlerini değiştirerek
kaydedin ve diğer taraftan browser'ınızın refresh/reload (yenile) tuşuna basarak değişiklikleri gözlemleyin.
Yeni öğrendiğimiz kodlara bir göz atalım:
<center>....</center>Aradaki metinleri sayfaya göre ortalar. (center)<b>....</b>Aradaki metni koyu (bold)
yazar.<i>....</i>Aradaki metni eğik (italic) yazar.<u>....</u>Aradaki metni altı çizili (underline) olarak
yazar.<h1>....<h6>Başlık (heading) etiketi. h1 en büyük, h6 en küçük.<p>....</p>Aradaki metin paragraf özelliği
kazanır. Sonlandırıldığında, takib eden metin bir satır boşluk bırakılarak ve satır başına yazılır.
Başladığınız etiketi sonlandırmayı sakın unutmayın !
Burada bilmeyenler için küçük bir bilgi; bir html dökümanını açtığımızda ve ekran üzerinde farenin sağ tuşuna
tıklayıp kaynağı görüntüle/view source'u seçtiğimizde Internet Explorer için Notepad, Netscape için kendi
Source Viewer'ı açılacak ve bize o sayfanın kodunu gösterecektir.
Font etiketinin kullanımı;
<font face="..." size="..." color="...">...</font>
face = yazıtipinin adı (arial, tahoma, verdana, ..
size = yazının büyüklüğü (1-7 arası)
color = yazının rengi (red, green gibi renklerin ingilizce karşılığı yada RGB renk değeri)
Bunlara font etiketinin parametreleri diyoruz.
<font> etiketinin yanısıra öğreneceğimiz bir diğer etiket <br> etiketi. Önce bu etiketin kullanımını
göreceğiz. <br> etiketi bir bakıma enter tuşunun görevini görüyor. Bunu biraz açıklayalım; HTML'de
metinleri yazarken kullandığımız editörde bir alt satıra geçmek için Enter tuşunu kullanırız. Fakat
HTML dilinde bunun hiçbir anlamı yoktur, tüm kodları ve metinleri tek satırda dahi yazsanız browser
açısından farketmeyecektir. Bu yüzden metinleri bölmek, yani ikinci satıra atmak için <br> etiketini
kullanıyoruz. İstisnai etiketlerden birisi bu: <br> etiketi sonlandırılmıyor.
Buna bir örnek verelim;
<html><head> <title>BR etiketi</title></head><body> pazartesi
salı
çarşamba
<br>ocak<br> şubat<br> mart<br> nisan
</body></html>
Yukarıdaki örneğimizde "pazartesi, salı ve çarşamba"yı yazarken Enter tuşu ile bir alt satıra geçmemize
rağmen browser bunu gözönüne almayarak tüm metni bir satırda yazdı. Fakat ikinci sefer ay adlarını tek bir
satıra yazdığımız halde bu kez browser aradaki <br> etiketine bakarak bir sonraki metni satır başına aldı.
Buradan da anlaşıldığı üzere metni bir alt satıra geçirmek için <br> etiketini kullanıyoruz. Bu etiketin
bir özelliği de sonlandırılmaması.
Şimdi font etiketinin kullanımını bir örnekle inceleyelim. Eğer kullanmak istediğiniz font bilgisayarınızda
yüklü değilse font etiketi ile biçimlemek istediğiniz metin browser'ın varsayılan fontu ile gösterilecektir.
Bu yüzden önce sisteminizde yüklü olan fontları inceleyin (Başlat/Ayarlar/Denetim Masası/Yazıtipleri). Buradan
yazıtiplerini açarak inceleyebilir ve beğendiklerinizi kullanabilirsiniz. Eğer benim örnekte kullandığım yazı
tipleri (tahoma, comic sans ms, verdana, arial) sisteminizde yüklü değilse bunun yerine sizde yüklü olan
istediğiniz bir fontu kullanabilirsiniz.
<html><head><title>Renkler ve Mevsimler</title></head><body><font face="tahoma" size="5" color="#008000">İlkbahar
</font><br><font face="verdana" size="5" color="#ff0000">Yaz</font><br><font face="arial" size="5" color="#ffff00">
Sonbahar</font><br><font face="comic sans ms" size="5" color="#0000ff">Kış</font><br></body></html>
Her zamankinden farklı olarak ve ilk defa sayfamızda renk kullandık. Örnekte de gördüğünüz gibi bu işi renk
kodlarıyla yaptık. Aslında bunun bir yolu daha var; o da renk kodu yerine rengin ingilizce adını yazmak
(color="red" gibi).
Bu konuyu renkler bölümünde ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Burada yalnız bir kaç örnekle yetinelim:
Kırmızı-red
Mavi-blue
Siyah-black
Sarı-yellow
Lacivert-navy
Yeşil-green
Bu renkleri yukarıdaki örnek üzerinde deneyin, renk kodunu silin ve rengin ingilizce karşılığını yazın.
ÖDEV: Şu ana kadar öğrendiğimiz etiketleri kullanarak (tabii ki hepsini kullanmak zorunda değilsiniz) aşağıdaki
görüntüyü browser'da nasıl elde ederiz?
İPUCU
Öğrendiğimiz etiketler şunlardı;
<html>, <head>, <title>, <body>, <p>, <center>, <b>, <u>, <i>, <font>
