Konu Tarihi: 11.10.2010- 00:26

  

---

Bazı hayvan nevilerinde hormonun boşalması ritmiktir,dış uyarıların etkisi yoktur. Kertenkelede (Eidechse anolis) durm böyledir.Işığa bağlı olmadan gece yeşil gündüz
kahve rengte olurlar.
Hypophyse arka lobu (Neurohypophyse)
Hypophyse arka lobu ekstraktında aşagıda kaydedilen üç etkinin bulunduğu uzun zamandan beri bilinmektedir.
1-Antidiuretik etki(ADH)
2- Kan basıncını arttırıcı etki(Vasopressin)
3-Uterus'a kontraksiyon yaptıran etki (oxytocin)
Antidiuretik hormon (ADH) ile oxytocin'in teşekkül yeri hypothalamus'un çekirdeğindeki sinr hücreleridir.Evvelce sanıldığı gibi hypophysearka lobunun pituicyt'lerinde
(neurohypophyse'in karakteristik hücreleri) teşkil edilemez.Bu neurosekretorik neuronlar neurohormonları teşkil ederler ve taşırlar.
Vasopressin (Antidiuretik hormon,ADH,Adiuretin)
Vasopressin 9 amino asitten kurulmuş polipeptiddir (nona peptid).Büyük ölçüde oxytocin'e benzer.Fakat leucine ve izolecine yerine phenylalanine ve lysine amino
asitleri (domuz,molekül ağırlığı 1056 ) veya phenylalanine ve arginine (sığır,molekül ağırlığı 1084) bulunur.
Kuşlarda bu güne kadar vasopressin tespit edilememiştir.Buna mukabil bir (8- Arganin)-oxytocin bulunmuştur.Buna,vasopressin ile oxytocin arasındaki yerinden dolayı
vasotocin denir.Vasotocin'in antidiuretic tesiri vardır. Fazla salgılanması yumurta verimini başlatır. Vasoprssin mineralkortikoidlerle birlikte organizmanın su ve elektrolit
alış verişini idare eden en önemli faktörleridirler.Vasopressin mineralkortikoidlerle birlikte organizmanın su ve elektrolitalış verişini idre eden en önemli
faktörledirlerdirler.Vasopressin adenylcyclase aktivitesini ve böbrek tubilileri distalinde cAMP artmasını etkiler ve bu suretle biyolojik membranın su için permeabilitesi
yükselir.Vasopressin eksikliğinde idrar atılması artar (diurese).Ancak bu hypophyse ön lobunun sağlam durumda olması ile mümkündür.Nitekim total hypophysectomy'de
fazla idrar atılması meydana gelmez.Önemli miktarda su alınmasına (polydipsie,devamlı susama) bağlı olarak diabetes insipidus (polyurie) meydana getirmek için
hypophyse sapının kesilmesi klasik eksperimentel bir metoddur.Böbrekler vasopressin'in fazlasını dışarıya atma durumundadır.Vasopressin etkisiyle nephron tubulusunun
distalinde su ve elektrolitlerin geri emilmesi vukua gelir.Vasopressin noksanlığı bu mekanizmanın çalışmasına sebep olur ve düşük dansitede çok miktarda idrar atılması
(diabetes insipidus) meydana gelir.Vasopressin'in böbreklerde elektrolit alış verişine etkisi oldukça münakaşalıdır.Vasopressin adrenalinden daha zayıf, fakat daha uzun süre
kan basıncı artması meydana getirir.
Vasopressin teşekkülünde ve boşaltımında önemli olan faktör arteriel kanın ozmatik basıncıdır.Hypothalamustan vasopressin boşaltılması mekanizmasının
düzenlenmesi,burada bulunan ve ozmoreseptör olarak tesir eden , şiddetle vakuolleşmiş ganglion hücrelerinin ozmatik basınçtaki değişiklikleri kaydetmesi ile olur.Kanda
ozmatik basıncın düşmesi halinde vasopressin boşaltımı (ve su geri emilimi ) sınırlanır ve büyük miktarda sulandırılmış idrar vücüttan dışarı atılır.Su kayıpları kanda
ozmotik basıncı artırır.Bu da vasopressin boşaltımını arttırarak konsantre idrar teşekkülüne sebep olur.Vasopressin invitro olarak bir amino peptidase tarafından maktive
edilir.
Oxytocin (oxytocin = yunancada çabuk doğum )
Oxytocin molekül ağırlığı 1007 olan bir nanopeptiddir.Domuz hypophyse'inde sığır hypophyse'indekinin tahminen iki misli oxytocin bulunur.Oxytocin'in sellüler etki
mekanizması henüz bilinmemektedir.Oxytocin'in başlıca üç etkisi şunlardır :
1. Uterusa şiddetle kontraksiyon yaptırmak,
2. Memelerden sütün dışarı çıkarılmasını uyarmak,
3. Kan basıncını düşürmek.
Östrojenler uterusu oxytocin'e karşı en duyarlı hale getirirler.Buna mukabil uterus , progesteron ile oxytocin'e karşı duyarsız olur.Östrojenlerin myometrium'da meydana
getirdiği duyarlılık yeter derece yüksek dozda progesteron ile ortadan kaldırılabir.Gebelerin kanında bir oxytocinase bulunur.Bu enzim keza plasentada yüksek
konsantrasyonda bulunur.Buna mukabil amnion sıvısında bulunmaz.Oxytocinase domuz ovarium'undan ve sığır süt bezlerinden de elde edilebilir.Gebelik esnasında bilhassa
uterusta oxytocinase miktarında önemli bir artma vukua gelir.Gebelik sırasında kanda önemli miktarda progesteron bulunması uterusu oxytocin'e karşı duyarsız hale
getirir.Gebeliğin sonuna doğru progesteron miktarı azalır ve uterus kasının oxytocin'e karşı duyarlılığı artar.
THYROID
Thyroıd bezi, iç salgı bezleri arasında özel bir yer işgal eder.Bu bez fizyolojik şartlarda thyroıd bezi hormonu için bir depo vazifesi görür.Belirli uyarıların etkisi ile
thyroıd hormonunu kana verir.Thyroıd bezi kolloidi tipik bir depo şeklidir ve başlıca madde olarak thyroglobulin ihtiva eder.Bu kolloid, viskozite derecesi değişik olan
homojen bir sıvıdır.Thyroıd bezi kolloidi içinde iyotsuz ve iyotlu protein ve muhtelif enzimler bulunur.Bu enzimlerden bir proteolitik enzim ile bir mucinase bilhassa ilgi
çekicidir.Thyroglobulin bir glikoproteindir.Molekül ağırlığı 680.000 dir.Normal olarak kanda bulunmaz.Thyroglobulin, pinocytose ile thyroıd bezi epitel hücrelerindeki
thyroglobulin'e ulaşır (pinocytose denince epitel hücrelerinin plazma vakuolleri içerisine parçacıkların alınması anlaşılır.Leucocytler deki fagositoza benzer).Burada
Iysosom'ların enzimleriyle parçalanır.Bu parçalanma sırasında iyotlu tyrosin, triicdothyronin (T3),thyrogsin (T4)serbest hale geçer.T3 ve T4 kan kapillarlarına ulaşır.Thyroıd
hormonu sekresyonu, sentez edilmesinde olduğu üzere, thyrotropin'in direkt etkisi altındadır.
İyot alınması, thyroıd bezi hormonu olan thyroxin ve triiodothyronin için önemlidir.İyot başlıca organik bileşik halinde besin maddeleri ile birlikte ve sodyum klorür ile
birlikte anorganik halde alınır.İyot sağlamada su ve hava önemsiz rol oynarlar.Alınan iyotun dağılımı bilhassa iyot miktarına bağlıdır.En büyük kısmı (takriben %50)
kaslarda %20 si thyroıd bezine, geri kalan %30 u vücudan diğer kısımlarına gider.Sıçan karaciğer fonksiyonlarında yapılan araştırmalarda hücre çekirdeğinde 0.13 ?g,
mitochondrie'de 0.78 ?g ve hücrenin diğer fonksiyonlarında 0.58 ?g proteine bağlı iyot bulunmuştur.
Thyroglobulin birkaç peptid zincirinden kurulmuş bir proteindir.Bu protein %0.5-1.0 iyot, %8-10 karbonhidrat ihtiva eder.Bu karbonhidrat iki tip polisakkarit
halindedir.Bunlardan birisi galaktoz, mannoz ve N-acetyl-glucosamin ; diğeri sadece son iki monosakkaridi ihtiva eder.Thyroglobulin sentezi, bezdeki diğer proteinler gibi,
thyrotropin tarafından düzenlenir. Sıçanlara thyrotropin verilmesi thyroıd bezinde ribosomal RNA ve m-RNA sentezini arttırır.
İyot ihtiva eden thyroıd hormonlarının sentezi ve salgılanması
Thyroıd bezi hormonlarının teşekkül etmesi çeşitli safhaları ihtiva eder:
1)İyodür beze girer,
2)İyodür iyot ihtiva eden thyroıd proteinleri artıkları haline dönüşür,
3)Proteolysis ve thyroid-hormonlarının salgılaması.
Thyroıd tarafından iyodür akümülasyonu.
Thyroid bezi, enjekte edilen veya ağız yolu ile verilen iyodürü belirgin toplama kapasitesi gösterir.Bu iyodür thyroid folliküllerindeki colloid içerisinde hızla akümüle
olur.Bu bir "aktif transport" mekanizması ile olur.Bez, hızla iyodürü organik bağlı iyot haline dönüştürmek suretiyle iyodürü genel olarak plazmadakinin en az 25 misli
konsantre eder.Normal olarak thyroid, takriben 10 ?g değişebilir veya serbest iyodür, buna mukabil 7.500 ?g organik bağlı iyot ihtiva eder.Thyroid iyodür girmesi
hypophyse ön lobunun thyrotrope hormonu tarafından uyarılır ve thiocyanate ve perchlorate gibi bazı anorganik iyonlar tarafından inhibe edilir. Başka bezler ve mide
mukozası da iyodürü konsantre ederler.Öyle ki tükürük, mide suyu ve süt, plazmanın 14-48 misli iyodür ihtiva edebildiği halde bu sıvıları yapan bezler önemli miktarda iyot
ihtiva etmezler, thyroxine veya triiodothyronin teşkil etmezler ve thyrotropic hormon'a cevap vermezler.
Organik olarak bağlanmış iyot bileşiklerinin teşekkülü
Thyroglobulinde thyroxin sentezi en az üç safha ihtiva eder :
1)Tyrosine artıklarına iyot bağlanarak monoiodotyrosine teşekkül etmesi,
2)Monoiodotyrosine'e iyot bağlanarak diiodotyrosine'e dönüşmesi ve
3)İki diiodotyrosine artığının birleşerek thyroxine ve üç karbonlu bir bileşik teşkil etmesi.
Aromatik halkadan bir hidrojen uzaklaştırabilmeden önce, iyodür bir elektron kaybetmek zorundadır.Thyroglobulin'in tyrosine artığının iyotla bağlanması(iodination)
iyodürün oksitlenmesini takiben veya aynı zamanda olur.
- 2 ?
( iyodun oksidasyonu ) 2 I ?
I2
iyodür Element
iyonu
halindeki
iyot
Bir enzim kompleksi, bir peroxydase, iyodür ve H2 O2 karşısında peptid bağındaki tyrosine artığına iyot bağlayarak diiodotyrosine ve daha az miktarda
monoiodotyrosine teşkil eder.
Thyroglobulinin, proteolysis'i yalnız iyotla bağlanmış tyrosine vermeyip aynı zamanda thyroxine de verdiğinden poroxydase'in çiftleşme reaksiyonlarına da katılması
mümkündür. Ancak bunun mekanizması bilinmemektedir.
Thyroglobulin'in proteolysis'i ve thyxin ile triiodothyroninc sekresyonu
Thyroglobulin,thyroid colloid'inin başlıca maddesidir,acinuslumenini bol bol doldurur, duvarları yırtılmazsa kapillarların içerisine girmez.
Thyroglobulin'in hormonal özelliği yoktur,sadece intracellularproteolysis sonucu olarak iodothyronine'lerin ayrılmasından sonra hormon etkisi görülür Thyroglobulin
sentezi ve proteolysis devamlı olarak vukua gelir.Bunun hızı thyrotropin tarafından regüle edilir.
Lysosome'ların proteolitik enzimleri thyroglobulin'i hidrolize ederek hormonu sirkülasyona bırakır.Thyroxin,thyroid bezi dokusunun fizyolojik etkilerinin hepsine
sahiptir, kanda bulunan önemli thyroid bezi hormonudur,per os verilince subcutan yolla verilişinin %50 kadarı etki gösterir.L-triiodeothyronine (L-3,5,3'-triiodeothyronine)
thyroxin gibi thyroid bezi hücrelerinin fizyolojik etki belirtilerinin hepsine sahiptir. Triiodothyronine çeşitli biyolojik testlerde thyroxine'in takriben 2-6 katı etki gösterir.Per
os verildiğinde subcutane verilişinin takriben %15 kadar daha az etki gösterir.
Thyroid bezi hormonlarının taşınması,plazma proteinlerine bilhassa albumin ve ?-globulin'e değişik kuvvet ile bağlanmış olarak vukua gelir. Fakat fizyolojik etki,sadece
taşıyıcı proteine bağlı olmayan thyroid bezi hormonu tarafından gösterilir.Bu miktar,T3 ve T4 için kanın bütün thyroid bezi hormonunun takriben %1'dir.Kuşlarda thyroxine
bağlayan globulin yoktor.İnsanda thyroid hormonu başlıca ?-globuline,çok az kısmı serum albumine bağlanmış halda taşınır.Aynı prensip diğer memeli hayvanlar içinde
geçerlidir.Bununla beraber köpek ve sıçanda serum albumin başlıca taşınma aracıdır.Kanatlılar içinde serum albumin,taşınma için büyük önem taşır.Triiodothyreonine
plazma proteinine gevşek bağlanır.Triiodothyronine'in thyroxine'den daha hızlı tesir etmesi protein'e daha gevşek bağlanmasından ileri gelir.Plazma proteın'ine bağlı iyodun
(PBI) hemen hemen tamamı ekstrakte edilebilir ve thyroid bezi hormonunun bütün özelliklerinin bundan geldiği gösterilebilir.Bundan dolayı kandaki thyroid bezi hormonu
miktarı PBI ile iyi ifade edilebilir.İnsanlarda kanda bulunan PBI kıymetleri normal thyroid fonksiyonunda %4.8 ?g, hypothyroidism'de %1-2?g ve hyperthyroidism'de %10-
20 ?g dır.atların kanında PBI miktarı normal olarak ortalama 100ml de 2?g (100ml de 1,6-2,8 ?g)dır.
Thyroid bezi fonksiyonu ile vücut sıvısı ve vücuttan sıvı atılması faaliyeti arasında ilişki bulunduğu uzun zamandan beri bilinmektedir.Genellikle hyperthyoidism fazla
su atılması (diurese,diabetes insipidus ) şeklinde kendisini gösterdiği halde hypothyroidism'de veya thyroidectomy'de idrar hacminde bir azalma kendisini gösterir.Bilhassa
131I ile yapılan araştırmalar böbreklerle iyot atılması konusun da daha kesin sonuçlar vermiştir.Bunlarda çıkan sonuçlara göre,thyroid bezinde tutulma ve bilhassa böbrekle
olmak üzere dışarı atılma sayesinde organizma kandaki iyot miktarını belirli bir seviyede tutmaya çalışır.Thyroid bezinin fonksiyon durumu 131I in tutulma ve atılma
ölçüsünü tayin eder.İyot bakımından fakir thyroid bezi bundan dolayı çok 131I alır ve idrarda az 131I bulunur.
Thyroid bezindeki folliküllerin büyüklükleri çeşitli hayvan nevilerinde farklıdır ve bu hayvan nevilerinin ağırlıkları ile ilişkilidir.Ağırlık artıkça follikül büyüklüğü
artar.Bu arada protein ve RNA miktarları da her bir DNA ağırlık birimi için karakteristik değişiklik gösterir.
Sentetik thyreostatik'ler denen maddelerle mesela,thiouracil,thioüre ve sulfaguanidin ile thyroxine sentezi önlenebilir.
Thyroxin büyüme için önemlidir.Genç hayvanlarda thyroid bezinin alınması ile büyüme yavaşlar,cinsiyet organları gelişmemiş olarak verir ;Hayvanların canlılığı
sınırlıdır.
İnsanlarda gelişme döneminde thyroid bezi hormonunun az teşekkül etmesi kretinismus meydana getirir.Bunda bedensel ve ruhi kabiliyetler çok
sınırlandırılmıştır,büyüme ve cinsiyetin gelişmesi geri kalmıştır.
Thyroid hormonu başlıca etkisini metabolizmanın regülasyonunda gösterir ve bazal metabolizmanın yüksekliğini tayin eder.Thyroid bezinin hipofonksiyonunda veya
ameliyatla alınmasında bazal metabolizma % 30-40 oranında düşer.Bundan dolayı thyroid bezi fonksiyonunun kontrolü için bazl metabolizma tayininden
yararlanılabilir.Vücut ısısı azalır,organizma soğuk etkisine karşı çok duyarlıdır.
Yetişkin insanlarda thyroid bezi hipofonksiyonunda su ve tuzların dokularda toplanması (myxödem) husule gelir.Bu hastalıkta bağ dokuda müköz bir sıvı toplanmış,deri
kurumuş,ruhi yüklenme kabiliyeti,çevreye karşı ilgi ve seksüel aktivite azalmıştır.Bazı bölgelerde,evcil hayvanların az iyot almaları sonucu olarak thyroid bezinin
hipofonksiyonu meydana gelir.
Alpler,Pireneler ve Karpatlar avrupada iyot bakımından fakir bölgelerdir.Bu bölgelerde hayvanlarda boğaz uru teşekkülüne sık rastlanır.Ana domuzlarda iyot noksanlığı
yavrularının "kalın boyunlu" olmalarına sebep olur.Boğaz uru teşekkülüne keçi ve koyun yavrularında da rastlanır.Hayvanlarda boğaz uru teşekkülüne içme suyunda
nispeten çok florür bulunan bölgelerde de rastlanır. Hayvanlara iyot ihtiva eden tuz verilmek sureti ile iyot alınması düzeltilebilir.Gebelikte ve laktasyon esnasında iyot
ihtiyacı yüksek olduğu için gebelerle süt veren hayvanların yeter miktarda iyot almalarına dikkat edilmelidir.Laktasyon esnasında alınan iyodun yetersiz olması süt
bezlerinin süt verimlerinin düşmesine sebep olur.
Thyroid bezinin hiperfonksiyonu bilhassa insanlarda basedow hastalığını meydana getirir.
Calcitonin
Calcitonin thyroid bezinin parafolliküler C-hücrelerinde teşkil edilir.Thyroid bezinin C-hücreleri follikül hücrelerinden daha büyüktür ve iyot
depolamazlar.Calcitonil 32 amino asitten kurulmuş bir polipeptiddir.Molekül ağırlığı 3600 dür.
Domuz ve insan calcitonin'inin sentezi yapılmıştır.
Memeli hayvanların calcitonin'lerinin amino asit dizileri arasında bazı küçük farklar vardır.Calcitonin teşekkülü kandaki calsiyum miktarına bağlıdır.Kandaki calsiyum
miktarı azalmaya başlayınca calcitonin sekresyonu kuvvetli düşer.Kandaki calsiyum miktarı 100 ml'de 9-11 mg olduğu zaman az miktarda calcitonin salgılanır.calcitonin
aşağıdaki etkileri gösterir.
1) Kemiklerden mineral maddelerin mobilizasyonunu engeller.Mide-bağırsak kından calsiyum rezorpsiyonunun şiddetlenmesinde bilhassa calsiyum bakımından zengin
besin maddelerinin alınmasından sonra hiperkalsemi önleyici etki yapar.
2) Yaşın artması ile kemik dokusunun calcitonin'e karşı reaksiyon kabiliyeti azalır.Kanatlılarda yumurtlama periodundan calcitonin daha az etkilidir.Bu period da yumurta
kabuğu teşekkülü bakımından kan plazmasında yüksek düzeyde calsiyum konsantrasyonu muhafaza edilir.
3) Calcitonin,burada RNA metabolizmasına ve protein sentezine tesir eder ve mineral maddelerin mobilizasyonunu engeller.Calcitonin'in yarı ömrü tavşanlarda 5-15
dakikadır.Bu hormon başlıca karaciğer mikrozom fraksiyonlarında parçalanır
PARATHYROİD'LER
Parathyroidlerin başlıca vazifesi, bilhassa normal neuromusküler uyarılabilmeler için büyük önemi olan, kandaki calsiyum ve fosfor miktarının regülasyonundan
ibarettir.Parathyroidler evcil hayvanlarda kaide olarak dört epitel cisimciğinden müteşekkildirler.İki dış epitel cisimciği thyroid bezinin yanında veya içinde ( at,etçiller veya
arteria communis'in dallanma bölgesinde geviş getirenler, domuz) bulunurlar.
İç epital cisimcikleri ekseriya bizzat thyroid bezinin içinde bulunurlar.Esas parathyroid bezlerinin deneysel olarak alınmasından sonra bunların vazifesini "yardımcı
epitel cisimcikleri"üzerlerine alabilirler.
Parathyroidlerden parat hormon salgılanır.Parathyroid ectomy'den sonra yaşama oranı köpeklerde %5,kedide %35,tavşanda %75 dir.Neuromusküler semptomlar bu
hayvanlarda takriben aynı oranlarda bulunur.Genellikle parathyroidectomiy'den sonra karnivorlarda en ağır,ot yiyenlerde en hafif semptomlara rastlanır.Koyunlar ve keçiler
hemen hemen hiç eksiklik belirtileri göstermezler;bunda muhtemelen yardımcı parathyroid bezler(yardımcı epitel cisimcikleri) rol oynarlar.Piliçler parathyroid bezi
alındıktan sonrada iyi yaşarlar.Buna mukabil ördekler duyarlık gösterirler ve sadece 20-30 saat yaşarlar,keza güvercinlerde aynı şekilde duyarlık
gösterirler.Sığır,domuz,tavuk ve insan parathyroid bezlerinden izole edilen parathormon 84 amino asitten kurulmuş tak bir polipeptid olup molekül ağırlığı 9.500 dür.Amino
asit dizisi tespit edilmiş ve sentezle doğrulanmıştır.Parathormone'un amino asit dizisi sığır ve domuzda tam olarak;insan ve tavuk da kısmen aydınlatılmıştır.Sığır ve domuz
da amino asit dizileri belirtilen amino asit artıkları dışında aynıdır (tablo 15.7).Sığır ve domuzda amino asit dizileri belirtilen amimo asit artıkları dışında aynıdır.İnsan
parathormonundaki farklılıklar Tablo 15.7 de gösterilmiştir.Mamafih 38 den 43 e kadarki amino asit artıkları henüz tespit edilmemiştir.
İnsan parathyroid hormonunun 1-34 bölümündeki amino asit artıkları domuz ve sığırınkinden büyük farklılık göstermemektedir.
Parathyroid dokudan 109 amino asit artığı ihtiva eden molekül ağırlığı 12.500 olan biyolojik aktiviteye sahip bir polipeptid izole edilmiştir.Bu molekül,parathormonun
%50 si kadar biyolojik aktivite gösterir.Bu daha büyük peptid,parathyroid bez ekstraktı ile inkübasyona tabi tutulursa parathormonun aynısı bir moleküle dönüşür.
Tablo 15.7 İnsan,Sığır ve Domuz parathormonu'nun amino asit dizisi
1
10
20
İnsan Ser
leu
Asn
Sığır Ala-Vak-Ser-Glu-Ile-Gln-Phe-Met-His-Asn-Ieu-Gly-Lys-His-Ieu-Ser-Ser-Met-Glu-Arg-
Domuz Ser
leu
leu
30
40
Val-Glu-Trp-Leu-Arg-Lys-Lys-Leu-Glv-Asp-Val-His-Asn-Phe-Val-Ala-Leu-Gly-Ala-Ser
Ala-Gly
50
60
Ile-Ala-Tyr-Arg-Asp-Gly-Ser-Ser-Ser-Gln-Arg-Pro-Arg-Lys-Lys-Glu-Asp-Asn-Val-Leu-Val
70
80
Glx
Thr
Glu-Ser-Nis-Gln-Lys-Ser-Leu-Gly-Glu-Ala-Asp-Lys-Ala-Asp-Val-Asp-Val-Leu-lle-Lys
Ala
Ser 64 Glx ya dlutamik asit veya glutamindir.
Ala-Lys-Pro-Gln
81 82 83 84
Parathormonun regülatör etki gösterdiği başlıca yerler, böbrekler,iskelet ve mide-bağırsak kıdır.Hormon bu üç yerden her birini bağımsız ve direkt olarak etkiler.
Parathormon tarafından regüle edilen başlıca metabolit Ca2+ dır.Ca2+ ları tek başına parathyroid den hormon salgılanmasını kontrol eder.
Parathormon'un parathyroid bezinden salgılanması iyonlaşmış serum Ca2+ konsantrasyonu tarafından regüle edilir ve bu iyonların konsantrasyonu ile ters orantılı olarak
değişir. Eğer iyonlaşmış serum Ca2+ konsantrasyonu, florür, okzalat veya kalsiyum kelatlayan bir madde de enjekte edilmek suretiyle, düşürülürse parathormon sekresyonu
hemen artar. Tersine, serum Ca2+ konsantrasyonunun artması hormon sekresyonunu azaltır.Parathormonun yarı ömrü 20-30 dakikadır.
Parathormon böbrek tubuluslarından Ca2+ ve Mg2+ geri emilimini arttırır, K+,anorganik fosfat, HCO3? atılmasını fazlalaştırır, H+ ve NH+4 atılmasını azaltır,renal
gluconeogenesis'i tenbih eder.
Parathormon kemikler üzerine başlıca dört etki gösterir:
1) Aktif osteoblastlar içerisinde collagen sentezini engelleme (inhibition);
2) Osteocytic osteolysiste yükselme;
3) Osteoclastic osteolyesis'in fazlalaşması;
4) Osteoblastların ve osteoclastların içine doğru öncü hücrelerin olgunlaşma oranında artma.
5) Parathormon verilmesinden sonra gastro intestinal kdan Ca2+ ve anorganik fosfat absorpsiyonu artar.
Normal olarak kanın kalsiyum iyonları konsantrasyonu oldukça sabittir.Eğer besinlerle yetersiz kalsiyum alınırsa veya gebelikte ve laktasyonda olduğu üzere fazla
miktarda Ca kandan alınırsa Ca eksikliği ortaya çıkar.Sığırdaki dana humması parathyroid'lerin hipofonksiyonuna bağlanamaz.Çünkü bu hastaların kanıda parathormon
miktarında azalma saptanamamıştır.Kandaki kalsiyum miktarının azalması parathormon salgılanmasını arttırır bu da osteoklastik faaliyeti arttırarak kemik minerallerinin
mobilizasyonunu fazlalaştırır.Kandaki fosfor miktarının artması da parathormon salgılanmasını tenbih eder.
PANKREAS
Pankreasın Langerhans hücrelerinde iki hormon yapılır.Bunlardan insulin ?-hücrelerinde,yapılır.Her iki hormon karbonhidrat metabolizmasının kontrolüne önemli
ölçüde katılırlar.
Eğer izole edilmiş pankreas dan glukoz bakımından fakir veya glucose bakımından zengin besin çözeltisi geçirilirse,bezden çıkan besin sıvısında sırasıyla insulin
miktarının azaldığı veya arttığı görülür.Alloxan ile ?-hücrelerinin tahribi,insulin üretiminin ve salgılanmasının durmasına yol açar.Çeşitli hayvan nevilerinin alloxan'a karşı
duyarlılıkları değişiktir.Mesela sıçanlar çok duyarlı oldukları halde koboylar nisbeten duyarsızdırlar.
Synthalin (NH2. C: NH.NH (CH2)12 NH.C:NH.NH2.2HCI) ve kobalt klorür ile ?-hücrelerinde tahribi mümkündür.Bu durum glukagon üretiminin ve salgılanmasının
durmasına yol açar.
İNSULİN
İnsulin birisi A,ötekisi B olmak üzere iki peptid zincirinden kurulmuştur. A peptid zinciri 21 amino asitten kurulmuş olup N-terminal amino asidi glycine'dir. B peptid
zinciri 30 amino asitten kurulmuş olup N- terminal amino asidi phenylalanine'dir. A ve B zincirleri -S-S- köprüleri ile birbirine bağlanmıştır.
Pankreasın karbonhidrat metabolizması için önemi 1889 yılında kendileri klinikçi olan Mehring ve Minkowski tarafından gösterilmiştir.Bu araştırıcılar köpeklerde
pankreasın ameliyatla alınmasından sonra ağır, öldürücü diabetes mellitus meydana geldiğini müşahade etmişlerdir.Trepötik maksatlara uygun insulin çözeltileri ilk defa
1922 yılında Banting ve Best tarafından hazırlanmıştır.Son yıllarda insulinin kimyasal yapısı araştırılmış ve total sentezi yapılmıştır. Sığır pro-insulin ve insulininin amino
asit dizileri şekil 15.3 de gösterilmiştir.
Laboratuvarda insulinin total kimyasal sentezi başarılmıştır.
STEİNER ve OYER 1967 yılında proinsulini keşfetmişlerdir.Sığır proinsulin'i 81 amino asit artığı ihtiva eder. Proinsulin'in 30. ve 60. amino asit artıkları arasındaki 30
amino asit artığından kurulu C-peptid zincirinin proteolitik olarak parçalanıp ayrılması ile insulin teşekkül etmiş olur.
İnsulin salgılanması, glukoz rezorpsiyonunun büyüklüğüne veya sığırlarda olduğu üzere propionat ve butyrat rezorpsiyonuna da tabidir.Kısa açlık periyodundan sonra
insulin salgılanması oldukça düşer.İnsulin kan dolaşımını çok süratle terk eder,kan plazmasıda insulinin yarı ömrü koyunda 12-14 dakika arasında değişir.
İnsulin teşekkülü,çok miktarda çinko ihtiva etmesi ile pankreasın ?-hücrelerinde vukua gelir.Didhizon gibi çinko kompleksi bağlayan bileşiklerin verilmesi insülin
teşekkülünü azaltır ve diabetes mellitus teşekkülüne sebep olur.Allaxon verilmekle de insulin teşekkülü azaltılır(alloxan diabetes).Bilhassa protamin-zink-insulin,globulinzink-
insulin ve thiocarbonyl-insulin gibi preparatlarla insulinin tesir süresi uzatılmıştır.İnsulin yıkılması bilhassa insulinase tarafından karaciğerde yapılır.
İnsulin karbohidrat metabolizmasının regülasyonu için büyük öneme sahiptir. Karbonhidrat metabolizması üzerine insulinin başlıca etkileri şunladır ;
a) Hücrelerin glukoza karşı geçirgenliğini arttırır ve glukozun değerlendirilmesini ve oksidasyonunu teşvik eder.
b) Glikojen teşekkülünü uyarıcı etki yapar
c) Karbonhidrat ara metobolizmasında yağ asidi ve protein teşekkülünü teşvik eder